21 Ma’asi 2016 Na’e ikuna ‘e Sandy Falemaka ‘o ‘Ohonua, ‘Eua ‘a e fe’auhi Solopani Fakafonua ‘a Tonga ki he 2016 ‘i he Fe’auhi ‘a e Kalasi 5 ‘i he palopalema tohi pe Written Category, pea ne ma’u ai ha faingamālie ke ne kau atu ki he fe’auhi fakata’u ‘a e Solopani ki Siapaní.
Ko Sandy ko e tu’ukimu’a ia mei he fānau ako kehekehe ‘a e Pule’anga na’a nau kau mai ki he fe’auhí ‘i he Holo Fakamanatu Kuini Sāloté.
Ko ‘ene folau ko ia ki Siapaní ‘e fakapa’anga ia ‘e he Kautaha Fakamāmani Lahi ‘a e Solopani ko e International Soroban Diffusion Foundation.
‘Oku hoko foki ‘a e ta’ú ni ke fakamanatua ai e ta’u ‘e ono ‘a e ‘aumai ‘a e Solopani ki ha tu’unga fakafonua talu mei hono kamata’i mai ‘i he 1977.
Ko e fānau foki na’e kau mai ki he fe’auhi ni na’e filifili ia mei he Kalasi 4 mo e 5 mei he ngaahi ‘Otu Motú ‘o kau ki ai mo e fānau mei Tongatapú ni.
‘I he me’a fakalangilangi ‘a e ‘Eiki Palēmia ka ko e Minisitā Ako mo Ako Ngāué, Hon. ‘Akilisi Pohiva na’á ne pehē ai ko e fānaú ko e kaha’u ia hotau fonuá pea ko e mata’ikoloa mahu’inga ia ‘a Tongá.
Na’a ne pehē ai ko e ‘uhinga ia ‘a e ngāue fakataha ‘a e Pule’anga Tongá pea mo e Pule’anga ‘o Siapaní mo e International Soroban Diffusion Foundation (ISDF) ke ‘omai ha tu’unga ma’olunga ‘i he akó ‘oku fiema’u ki hono langa fakalakalaka’aki hotau fonuá pea mo ha ako ‘oku tu’uloá.
‘Ikai ko ia pe ka na’á ne fakahā ai ‘oku fiema’u ia ke malava ‘e he fānaú ‘o ako mo fakahoko ‘a e founga fai fiká ‘i he’enau kei ‘i he Lautohi Pule’angá.
“Kuo fakamo’oni’i ‘oku fiema’u ke malava ‘e he leka akó ‘o fakahoko ‘a e founga fai fiká lolotonga ‘ene kei ‘i he Lautohi Pule’angá pea te ne lava ai ‘o fakahoko e ngaahi ngāue ‘i he’ene ‘i he Kolisi pe ko ha ako ‘oku toe ma’olunga angé…..ka ko e Solopani pē taha ‘a e founga fai fika kuo malava ke ohi mai ke ne fakamo’ui e tu’unga to nounou ‘oku ‘i ai ‘a hono fakahoko ‘a e Fiká.”
Na’e fakamālō’ia’i ‘e he Palēmiá ‘a e Talēkita Seniale ‘a e ISDF Mr. Masao Fuji koe’uhī ko e fuoloa ta’u ‘enau tokoni mo poupou’i hono ako’i ‘a e Solopaní ‘i Tongá ni.
“Oku ou fakamālō kia Mr. Fuji pea mo ho’omou Kautaha, ‘a e ISDF ‘i he kei hokohoko mai ‘a e ngaahi tokoni mo hono ‘ohake ‘a e Solopaní, ‘a e ‘e faka’ilonga’i ‘a hono ta’u 40 ‘i he ta’ú ni.”
“I he ngaahi lauita’u mai kimu’a ne mou fakamālohi’i mo poupou’i ‘a hono fakahoko ‘a e Solopani pea mo e kau faiako pea ko e taimí ni kuo mei malava ‘e he ki’i leka ako kotoa ‘i Tongá ni ‘o fakahoko ‘a e Solopaní.”
Hili ia na’e faka’ai’ai ‘e he ‘Amapasitoa ‘a Siapani ki Tongá, Mr Yukio Numata ‘a kinautolu kau tauhi fānaú ke hokohoko atu ‘enau teke ‘a e fānaú ke ako ‘o e Solopaní he ‘e kau mai foki ‘amuiange ha fānau mei Siapani ki he fe’auhí ni.
Na’a ne lave ai ‘oku ‘ikai ke tokoni ‘ata’atā pē ‘a e Solopaní ki he ‘ilo fakafika ‘a e fānaú ka ‘oku toe kau ki ai ‘a hono fakalelei’i ‘a e tokanga (concentration) pea faka’ai’ai ha tokotaha longomo’ui ke ne toe tokanga ange ki he ako, ‘o tatau aipē pe ko e hā ‘a e lēsoní.
“E hoko ia ko ha founga ako tu’uloa ‘o kapau te ke sai’ia mo tokanga ki ai, te ne ako’i kiate ko e e ngaahi me’a mahu’inga taha hangē ke ke toe tokanga ange, loto’aki, tonu taha pea mo e ngaahi me’a kehe pē.”
Ko e ola ki he fe’auhi ‘a e Kalasi 4 ‘i he founga palopalema tohí (Written Category) na’e ikuna ia ‘e Tatiana Palu ‘o Ha’apaí. Ki he Palopalema Leá (Oral Category) na’e ikuna ‘a e Kalasi 5 ki Vava’u ‘e Eiki Peavale Vainikolo pea toe ‘ave pē ‘e Tatiana Palu ‘o Ha’apai ‘a e ola ‘a e Kalasi 4. Ki he Flash Category na’e ma’u ‘e Vaha’i Palu ‘o Ha’apai ‘a e fe’auhi ‘a e Kalasi 5 pea Joshua Tupou mei Tongatapu ‘a e Kalasi 4.
Ko e ola fakakātoa leva ‘a e ngaahi ‘apiakó, na’e ‘ave ‘a e ipu mo e pale ‘uluaki ki ‘Eua, ua ‘a Ha’apai pea tolu ‘a Vava’u.
Ko e ola ko ia ki he fe’auhi faka’osi pe fe’auhi ‘a e kau faiakó na’e ‘ave pale ‘uluaki ki Tongatapu/Vahekolo, ua mo tolu leva ‘a Ha’apai.
Ngata’anga
Tukuatu mei he: Potungaue Fakamatala ‘Ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokangaekina Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliuliuaki ‘a e ‘Ea pea mo e Fetu’utaki