07 ‘o Sepitema, 2017 Na’e fakahoko ‘e he Tokoni Palemia Malӧlӧ, ka ko e Minisita Malӧlӧ ki he ongo Potungāue lalahi ‘a e Pule’anga Hon. Siaosi Sovaleni ‘a ‘ene lea fakamālo he ngaahi fatongia kuo lavaˊ, ‘o fakafou he ngaahi kautaha ongoongo ‘aneafi ‘i he loki fakataha’anga pē ‘o e Potungāue Fakamatala’ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokanga’i e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliliuaki e ‘ea mo e Fetu’utaki.
‘I he fakamatala ‘a e Tokoni Palemia Malӧlӧ, Siaosi Sovaleni na’e a’utaki ange ha tohi mei he Palemia ‘o Tonga Hon. ‘Akilisi Pohiva ‘i he ‘aho 5 ‘o Sepitema, ‘o fakahoko ange kuo mokoi ‘a ‘Ene ‘Afio ki hono fokotu’u ‘e to’o ‘a hono lakanga ko e Tokoni Palemia, pea mo hono lakanga faka-Minisita ‘i he Kapineti. Pea na’aˊ ne tali loto lelei ‘a e tu’utu’uni kuo fakahoko.
“Ko hoku lelei taha, tukuingata mo e ‘osikiavelenga ‘i he funga ‘o ‘eku ‘ofa Fonua mo’oni, na’e fakahoko ‘aki hoku fātongia ma’ae kakai ‘o Tonga mo e pule’anga. Kapau na’e ‘i ai ha tonounou he fua fatongia, ‘oku ou kole fakamolemole ai, ka na’e ‘ikai tuku ha lele’i. ‘I he taimi kotoa ‘o e fakahoko hoku fatongia, na’a ku feinga ke fakahaa totonu ma’u pe ‘a ‘eku fakakaukau mo ‘eku tui, ke tokoni mo poupou kakato ki he lelei ‘o ha fokotu’utu’u ngaue pe fai tu’utu’uni ‘i he tataki na’e fakahoko ‘e he ‘Eiki Palemia pea mo e Hou’eiki Kapineti. Na’e ‘ikai ha taimi te u feinga ke vaetu’ua ai e poupou mo e ma’uma’uluta e fakahoko fatongia koia”.
Na’e faka’ikai’i ‘e he ‘Eiki Tokoni Palemia ‘a ‘ene kaunga ki hono fokotu’u ke veteki koia ‘o e Falealea ‘o Tonga.
Na’e fakahoko aipe ‘e he ‘Eiki Tokoni Palemia Malӧlӧ ‘a ‘ene lea fakamalo loto hounga’ia ki he kakai ‘o e fonua ki he ngaahi poupou kotoa lolotonga e taimi na’aˊ ne fua fatongia ai he pule’anga.
“‘Oku ou fakamalo ki he ‘Eiki Palemia, koe’uhi ko e faingāmalie pea mo e falala na’aˊ ne tuku mai ki he motu’a ni, keu fakahoko fātongia ai ma’ae kakai ‘o e Fonua ‘i he kapineti mo e pule’anga. Ko e fātongia na’e hoko ko e tapuaki lahi ‘i hono tokoni’i e kakai ‘o e Fonua. ‘Oku ‘oatu aipe ‘a ‘eku talamonu ki he ‘Eiki Palemia mo e Hou’eiki Kapineti ki he fatongia ‘oku fakakakato. Ki he Pule Lahi, Paula Ma’u, mo e kaungaue kotoa ‘o e Potungāue MEIDECC, ‘oku ou fakamalo lahi atu he’etau fengaue’aki talu mei he ta’u 2015, pea pehe ki he Pule Lahi Mālӧlӧ, Va’inga Tone, pea mo e Pule Le’ole’o ‘o e Potungaue ki Muli, Siamelia Latu mo e kaungaue kotoa ‘o e Potungāue ki Muli tali ‘etau fengaue’aki mai mei Ma’asi 2017. ‘Oku hounga’ia ki he motu’a ni ho’omou poupou mo e taliangi.
‘Oku ou fie fakamālō foki ki he ngaahi potungāue kehe ‘a e pule’anga, kaungaue fakapule’anga pea mo e ngaahi kautaha fakapule’anga kotoa, koe’uhi ko e fengaue’aki lelei na’a tau fakahoko.
‘Oku ‘oatu mo e fakamālō lahi ki he kau Taki Lotu ‘i he lotu mo e hufia e fakahoko fatongia ‘a e motu’a ni. Ko ho’omou ngaahi lotu na’e hoko ko e ma’u’anga ivi mo e malohi ke fakahoko’aki e fatongia.
‘Oku ou faka’amu ke a’u atu ‘eku fakamālō ki he kau pule fakavahe mo e kau ‘ofisa kolo, kau pule ‘o e ngaahi kautaha taautaha, ngaahi sino ‘ikai fakapule’anga, kau pule ‘o e ngaahi kautaha ongoongo he ngaahi taimi ne tau fengaue’aki fakataha ai. Na’e hoko ho’omou ngaahi poupou ko e fakakoloa ki he fakahoko fātongia.
‘Oku ou fakamalo lahi foki ki he kau fakafofonga faka-tipilometika ‘o e ngaahi Fonua muli pea mo e ngaahi hoangaue he langa fakalakalaka koe’uhi ko ho’omou ngaahi tokoni lahi fakapa’anga mo e koloa ki he fakalakalaka e fonua mo e mo’ui ‘o e kakai ‘o Tonga. ‘Oku ou faka’amu ‘e kei hokohoko lelei atu pe ‘a ho’omou ngaahi tokoni.
‘E fakakakato ‘a ‘eku fakamālō ni, ‘a e ‘oatu ‘eku fakamālō loto ma’ulalo mo’oni ki he kakai kotoa ‘o e Vahenga Tongatapu 3, koe’uhi ko ‘etau fēpoupouaki lelei mo fengaue’aki fakataha, ‘i he taimi na’e fakahoko fatongia ai ‘a e motu’a ni ‘i he Kapineti ma’ae kakai ‘o e fonua. ‘Oku ou tukupa ke hokohoko lelei atu pe ‘etau kafataha ke paotoloaki e melino, fe’ofo’ofa ni, mo e loto’i ngaue ke hokoatu e fakalakalaka ki he tukunga mo’ui kakai kotoa hotau vahenga”.
Na’e aofanga tuku‘aki ‘e he Tokoni Palemia Mālӧlӧ, Siaosi Sovaleni ‘o pehe ko e taimi matu’aki mahu’inga ‘eni kiate ia mo hono ki’i famili. Pea ‘oku ne faka’amu ai ke tuku ange ‘a e taimi ko’eni ma’ana mo hono ki’i famili.
Na’a ne talamonu aipe ki he kakai ‘o e fonua mo e fakatauange ki he ‘Otua Mafimafi ke kei toka aipe ‘a e melino pea malu’i ‘a ‘Ene ‘Afio, pule’anga mo e kaha’u ‘o Tonga.
NGATA’ANGA
Tuku atu mei he: Potungāue Fakamatala’ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokanga’i e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliliuaki e ‘ea mo e Fetu’utaki.