26 ‘o Ma’asi, 2022 ‘Oku hoko ‘a e falala ‘a e kakai mo e komiuniti ko e fakava’e ki he ngaahi sevesi mo e fatongia ‘oku fakahoko ‘e he Polisi Tonga. ‘Oku fakamahu’inga’i mo malu’I ‘e he Polisi Tonga ‘a e falala ko ia ‘a e kakai ‘aki hono fokotu’u mo tauhi ma’u ‘o e ngaahi fakahinohino pau mo mahino ki hono tataki e ‘ulungaanga mo e ngaahi ngaue ‘a e Polisi. ‘Oku tokoni ‘a e ngaahi fakahinohino ko ‘eni ke fakapapaui’i ‘a e tu’unga taliui totonu ke tauhi mo faipau ki ai ‘a e tokotaha polisi kotoa pe kae pehe foki ki he Potungaue Polisi Tonga.
Kuo ma’u ‘e he Polisi Tonga ha fakamatala fekau’aki mo hano fakafehu’ia ‘e ha fakamatala ongoongo ‘a e tu’unga faitotonu mo e ‘ulungaanga pe to’onga falala’anga ‘o ha ongo ‘Ofisa Polisi ma’olunga fekau’aki mo ha ngaue ‘a e Polisi ne fakahoko ‘i he ta’u 2019. ‘Oku tukuaki’i ne puke mai ha taili (diary), me’atau mo e mahafu ta’elaiseni pea puke mo e toko ua lolotonga e ngaue ko ‘eni. Ko e toko ua ne puke ‘oku kainga toto mo e Tokoni Komisiona Le’ole’o Ashley Fua. Ne toe tukuaki’i ne ‘i ai e me’atokoni mo e inu ne foaki ma’ae Polisi mei he famili ‘o kinaua ne puke. Ne toe kau ‘i he tukuaki’i, ko e Tokoni Komisiona Le’ole’o ko ia ko Halatoa Taufa, ‘a ia ‘oku taki ‘i he Va’a Ngaue ki he Faito’o Ta’efakalao, na’a ne fakafoki ‘e ia e taili ne puke mai ki ha memipa ‘o e famili ‘o e tokotaha ‘a’ana ‘a e taili neongo na’e ‘i ai e fakamatala ngalingali kaunga ki he faito’o ta’efakalao.
Ko hono to’oto’o lalahi ‘o e ngaahi mo’oni’i me’a, ‘a ia ne kau ‘i hono lipooti tohi e ngaue koi a ne fakahoko ki he Komisiona Polisi fekau’aki mo e me’a totonu ne hoko, ‘oku anga pehee ni ia:
a. Ko e taili ne to’o mai ‘e he taha ‘o e kau ngaue ‘a e Va’a Ngaue ki he Faito’o Ta’efakalao pea na’e ‘ikai ke kau ‘i he ngaahi koloa ne lesisita kuo puke fakalao mai ‘i he ngaue ni. Na’e ‘ikai muimui ‘a e memipa ko ‘eni ki he founga ngaue totonu fekau’aki mo hano puke ha koloa ‘i ha fakahoko ‘o ha kumi koloa ‘a e Polisi.
b. Ne ‘oange ‘e Tokoni Komisiona Le’ole’o Halatoa Taufa e faingamalie ki he taki ‘o e ngaue ni ke vakai’i ha fakamatala ‘e ala to’o mei he taili.
c. Ne toe vakai’i foki ‘e Halatoa Taufa ‘a e taili ka na’e ‘ikai ha fakamatala ‘e kaunga ki he ngaue fakatotolo ne fakahoko. Ne toki fakafoki leva ‘a e taili ki he taha ‘a’ana.
‘I he ‘osi ‘a e me’a ni, ne tu’utu’uni ‘a e Komisiona Polisi maloloo, Stephen Caldwell ke ‘oange ‘a e Fakatokanga Faka’osi ki he memipa na’e ‘ikai muimui ki he founga ngaue ka ne to’o mai ‘a e taili. Na’e toe tu’utu’uni ‘a e Komisiona ke ‘ave ‘a e me’atokoni mo e inu ne foaki mai ma’ae kau Polisi ma’a kinautolu uesia tamaki ‘i he fakamamahi ‘i ‘api.
‘Oku mahino mei he fakamatala ‘oku ha ‘i he fakamatala ongoongo ko ‘eni, ko e tuku atu ‘a e fakamatala ‘e he ‘ofisa polisi ki he faiongoongo, ka ‘oku faka’uhinga kehe’i ‘a e fakamatala ko ia mei hono ‘uhinga totonu.
“’Oku mafatukituki ‘a hono maumau’i e tu’unga malu ‘o e ngaahi ngaue ‘a e Polisi pea ko ia kuo u ‘osi tu’utu’uni ke fakatotolo’i ‘a e mama ko ‘eni ‘a e fakamatala pea ke ‘ilo ‘a hono taumu’a,” ko e me’a ia ‘a e Komisiona Polisi Le’ole’o, Pilikatia Nopele Fielakepa. “’Oku fiema’u ke ‘i he tu’unga malu fe’unga ma’u pe ‘a e ngaue ‘a e Polisi koe’uhi ko e malu mo e hao ‘a e kau ‘ofisa polisi kae pehe ki he tu’unga falala’anga ‘o e ngaue koi a. ‘I hono maumau’i ‘o e tu’unga malu, ‘oku ‘ikai ngata pe he ‘ikai ma’u ha ola mei he ngaue, ka ‘oku tu’u lavea ngofua ai mo ta’emalu e mo’ui e kau ‘ofisa polisi ‘oku fakahoko ‘a e ngaue.”
“’Oku ‘i ai ‘a e founga ngaue kuo fakamanava’i ‘e he Lao ki he Polisi Tonga ki ha launga fekau’aki mo e Polisi. Ka ‘oku ‘i ai ha mamahi pe ta’efiemalie ‘a ha Polisi, ‘oku totonu ke ne ngaue’aki ‘a e founga ngaue koi a.”
‘Oku tu’u ma’u ‘a e Polisi Tonga ‘i he mo’oni’i me’a koi a, ko e ‘Ofisa Polisi kotoa pe ‘oku mo’ulaloa ki he lao pea kuopau ke muimui ki he ngaahi tu’utu’uni mo e founga ngaue ‘a e Polisi Tonga. ‘Oku fakatokanga’i foki ‘a e ‘ulungaanga mo e fakahoko ngaue ‘a Tokoni Komisiona Polisi Le’ole’o Halatoa Taufa mo ‘ene tauhi ma’u ‘a e tu’unga falala’anga ‘o e Potungaue Polisi Tonga.
‘Oku ‘oatu e fakaloto lahi ‘a e Polisi Tonga ki he kakai ‘o e fonua, ke mou fetu’utaki mai ‘o ka ‘i ai ha’o ta’efiemalie pe launga fekau’aki mo e fakahoko fatongia ‘a e Polisi, pea ke fakahoko mai ia ki he ‘Ofisi ‘o e Komisiona Polisi ‘i he telefoni 740-1625 pe ko ‘emau Va’a Ngaue ki he Tu’unga Fakapolofesinale ‘o e Ngaue ‘i he telefoni 21-626.
‘Oku to’o foki ‘e he Polisi Tonga e faingamalie ni ke ‘oatu ha fakamalo ki he kakai ‘o e fonua kae pehe ki hono ngaahi hoa ngaue tokoni kotoa pe, pea ke hokohoko atu ai pe ‘etau fengaue’aki mo e fetokoni’aki.
NGATA’ANGA
Ki ha toe faka’eke’eke fekau’aki mo e ongoongo tuku atu ni, kataki fetu’utaki mai ki he ‘Ulu’i ‘Apitanga Polisi, Longolongo, (676) 740-1625