25 Siulai 2016 ‘Oku fakahoko ‘i he uiké ni ‘a e ako ki hono motolo’i ‘o e Potutahi Fanga’uta ‘oku ‘iloa ko e P3-D Model (Participatory 3-D Model) ‘a ia ‘oku fakatahataha mai ki ai e kau Pule Fakavahe mo e fakafofonga ‘o e ngaahi kolo kotoa ‘o Fanga’uta pehe mei he ngaahi kupu felave’i kotoa ‘a e Polokalama Ngaue ni. ‘A ia na’e kamata ‘i he pongipongi ‘o e ‘aho ni ‘i he Holo Bahai Faith ‘i Fasi.
Ko e ‘uluaki taimi eni ke fakahoko ai ha ako founga pehe ni ‘i Tongatapu ni ‘a ia kuo’osi fakahoko ‘a e ako fotunga tatau ‘i Vava’u ‘i he ta’u kuo’osi.
‘I he fakaha ‘e he Talekita le’ole’o ‘o e Potungaue MEIDECC ‘oku fakamalumalu ai ‘a e Potungaue ‘Atakai ‘oku nau fakalele ‘a e ako ni, Leveni ‘Aho, ‘oku fakatefito ‘a hono fa’u ‘a e motolo ‘o e potutahi Fanga’uta ke fale’i mei ai e kakai, ngaahi kautaha, ngaahi ngaue ‘a e Pule’anga ke malava ai ha’ane tokoni’i kitautolu ‘i hono malu’i ‘etau ngaahi Koloa Fakaenatula, ke fa’u mei ai ha palani te ne matu’aki fakapapau’i ‘a ‘ene lelei fakatou’osi ki he kakai ‘o e fonua pea mo hotau ‘Atakai foki.
“Ko e Motolo-P3D, ko e founga mape’i fakafeitu’u eni ‘o tefito ‘i hono to’o mai e ngaahi natula fakasiokalafi ‘o e fonua ‘o liliu ia ke hoko ko ha motolo natula mo’ui ke fakafotunga mai ‘o fakatatau ki he ta’au ‘o e taimi. Ko e me’angaue eni te ne lava ke liliu e anga ‘etau sio mei he tafa’aki takitaha ‘o fakahaa’i totonu mai e tükunga lolotonga ‘etau ngaahi ngäué mo ‘ene hä sino mai ‘i hotau ‘Atakai.”
“’E lava ai ke tataki totonu kitautolu he ngaahi ngäué mo e ngaahi palani faka-‘Atakai ki he feitu’u ko iá, ‘a ia ko e taumu’a ‘o e ngäue ko eni kuo tau paionia ai he a’usia ni ‘i hano fo’u ha mötolo ‘i he poloseki ni, ke ne hoko ko e me’angaue ke fai mei ai ha ako, palani mo faitu’utu’uni ke fakapapau’i pe ‘e lelei ki he kakai pea mo e fonua foki.”
‘I he fakaha ‘e Tahirih Hokafonu ko e ‘ofisa pule ki he Poloseki ko ia ki hono tokangaekina ‘o Fanga’uta ‘oku fakahoko ‘a e ngaahi ngaue ni tu’unga ‘i he holofa ‘a e tu’unga mo’uilelei ‘o e ‘atakai ‘o Fanga’uta hange ko e; mole mo holo ‘a e me’amo’ui ai, uesia ‘a e nofo’anga ‘o e ngaahi me’amo’ui ai, fakautuutu hono ‘uli’i ‘o e kongatahí mo holo ‘a e tu’unga ma’a ‘o e vai, ‘Ikai ke ngaue fakapotopoto’aki ‘a e kelekele pea liliu ‘a e ngaahi fa’unga ‘o natula pehe ki he feliuliuaki ‘o e ‘ea.
Ko e ngaahi kolo kotoa ‘e 26 ‘oku fakapatonu ki ai ‘a Fanga’uta ‘a ia ‘oku kau ki ai ‘a Havelu, Tofoa, Kolofo’ou, Ma’ufanga (Halaleva, ‘Ananä), Patangata, Popua, Nukunukumotu, Vaini, Folaha, Nukuhetulu, Longoteme, Ha’ateiho, Pea, Veitongo, Malapo, Tatakamotonga, Holonga, ‘Alaki, Lapaha, Talasiu, Hoi, Nukuleka, Makaunga, Navutoka, Manuka, mo Talafo’ou.
‘E kakato ‘a e ako mo hono motolo’i ‘o Fanga’uta ki he Falaite pea ‘e foaki ai mo e fanga ki’i tohi fakamo’oni ako ki he ngaahi kupu fakapatonu ‘o Fanga’uta ne nau kau mai ki he ako ni.
Ko e tokoni fakapa’anga ki he polokalama ngaue ‘o Fanga’uta ko e tokoni ia ‘a e Kautaha Fakamamani Lahi ki hono Tokangaekina ‘o e ‘Atakai (GEF – Global Environment Facility) ‘o fakafou mai ‘i he Polokalama Langa Fakalakalaka ‘a e Pule’anga Fakatahataha UNDP ki he Potungaue ‘Atakai ‘a ia ‘oku nau malumalu ‘o e Potungaue MEIDECC.
Ngata’anga
Tukuatu mei he: Potungaue Fakamatala ‘Ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokangaekina e Fakatamaki Fakaenatula, Feliuliuaki ‘a e ‘Ea pea mo e Fetu’utaki