09 ‘o Ma’asi, 2018 Ko e a’u mai eni ki he faka’osi’osi ‘o e fakahoko fatongia fakavavevave (emergency response) ‘a e ‘Ofisi ki he Tokangaekina ‘o e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatula (NEMO) pea mo hono ngaahi kupu fekau’aki pea ‘oku fe’unga fakakātoa ‘a e pa’anga mo e ngaahi koloa kuo tokoni mai ‘aki ‘e he ngaahi fonua muli pea mo e ngaahi kautaha fakatu’apule’anga mo e $52.6 miliona.
‘Oku ‘osi fakapapaui’i mai mei he Potungāue Pa’angá mo e Palani Fakafonuá ko e pa’anga fakakātoa ‘e $23.6 miliona ‘oku ‘i he tohi pangike ‘a e saikolone ko Gita pea $2 miliona leva ‘oku ‘i he ‘akauini angamaheni ‘a e pule’angá.
Fakatatau ki he fakamatala ‘a e ‘Ofisa Pule Ngāue ‘a e Potungāue MEIDECC Paula Ma’u, ko e mahu’inga ‘o e pa’anga kuo tali ‘e he kapineti ke tuku mai ko e pa’anga ‘e $21.4 miliona ke fakahoko’aki e ngaahi fatongia ko ení mo hono fakaakeake ‘aki ‘a e ngaahi komiti si’i.
“Ko e Shelter Cluster ‘oku tokanga’i ia ‘e he Potungāue ki he ngaahi Ngāue Lalahí ‘i hono langalanga hake ‘a e ngaahi fale na’e maumau. Fakatokanga’i ange ko e pa’anga koení ‘oku ngata pe ia ‘i he ngaahi tokoni fakavavevave ‘o a’u ki he fakaakeake pē ko e recovery, ‘oku te’eki ketau a’u tautolu ki he construction pē ko hono langa fo’ou koia ‘o e ngaahi fale na’e holó. Ko e pa’anga koení ‘oku ngata pe ia ‘i he immediate response.”
‘I he’ene fakamatala na’a né pehē ko e pa’anga ‘e $5.8 miliona kuo vahe’i ki he Shelter Cluster, $3.8 miliona ma’ae Education Cluster, $2.4 miliona ma’ae WASH Cluster, $1.3 million ma’ae Food & Security Cluster, $2 kilu ma’ae Communication Cluster pea $7.7 miliona ki he Essential Services ‘a ia ‘oku kau kiai ‘a e ngāue ki he ‘uhila. Pea ‘oku fakataha’i kotoa eni moe fo’i pa’anga ‘e $21 miliona ne ‘osi tali ‘e he kapineti ke fakahoko’aki ‘a e fakaakeake.
“Ko e pa’anga ko eni kuo ‘ave ki he ngaahi clusters pe komiti si’í, ko nautolu leva ia tenau tokanga’i ‘enau patiseti pea pehē foki ki he’enau ngaahi ngāue ke fakahokó fakatatau ki he ngaahi polokalama kuo fakahoko mai takitaha.”
Na’a ne toe fakahā foki ko e mahu’inga fakakātoa ‘o e in-kind pē ko e ngaahi koloa tokoni ne a’utaki mai ‘e he ngaahi vakapuná mo e vaka tahí mei he ngaahi fonua mulí mo e ngaahi kautaha tu’apule’angá, ne fe’unga mo e pa’anga ‘e $17.4 miliona.
‘Oku ‘i ai mo e pa’anga kuo’osi ma’u mai ‘a hono ngaahi talá mo e ngaahi fetu’utakí ka ‘oku te’eki fakaa’u mai ki he ‘akauiní kau ki ai ‘a e pa’anga ‘e $10 miliona na’e me’a ‘aki ‘e he Palemia Nu’usila lolotonga ‘enau folau mai ki Tonga ní, ‘a ia ‘oku fe’unga mo e pa’anga ‘e $11.5 miliona fakakatoa.
NGATA’ANGA
Tuku atu mei he: Potungaue Fakamatala ‘Ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliuliuaki ‘o e ‘Ea mo e Fetu’utaki.