Quantcast
Channel: Tonga National Portal
Viewing all articles
Browse latest Browse all 5891

Tokateu ki he Matangi Fakatalopikí ko GITA

$
0
0

12 ‘o Fepueli, 2018 Na’e fakahoko ha fepotalanoa’aki tokateu ‘a e Komiti Fakafonua ki hono Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatulá (National Emergency Operation Committee) mo e ngaahi kautaha ongoongo he pongipongi ní ‘i he ‘ofisi fakataha’anga ‘o e Potungaue MEIDECC.

Ko e Komiti koení, ‘oku fakafofonga ai ‘a e Minisita mei he Potungāue MEIDECC, Hon. Poasi Teí, Talekita ‘o e ‘Ofisi ki he Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatulá, Leveni ‘Aho, Talekita ki he Fakamatala ‘Eá, ‘Ofa Fa’anunu, ‘Ofisa Pule Lahi ‘a e Potungāue MEIDECC, Paula Pouvalu Ma’u, Tokoni Pule Lahi ‘a e Potungāue ki he Ngaahi Ngaue Fakalotofonuá, ‘Onetoto ‘Anisi pea mo e Pule ‘Apitanga Polisi Nuku’alofá Tevita Vailea.

‘I he fakamatala ‘a e Minisita ki he Potungāue MEIDECC Hon. Poasi Tei, na’e kamata ngāue ‘a e Senita ki he Fakamatala ‘Ea ‘i Fua’amotú he ‘aho Tokonaki taimi 11:00pm efiafi, kenau siofi e fa’unga ‘o e matangi koeni ‘oku ‘iloa ko e GITA. Pea ‘i he 7:00am pongipongi ‘aneafí, na’e ngāue atu ai ‘a e ‘Ofisi Fakafonua ki hono Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatulá (NEMO) ki he taumu’a ko hono siofi ‘a e anga ‘o e matangi koeni. Na’e kamata aipe mo e fakataha ‘a e Komiti Fakafonua ki hono Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatulá (National Emergency Operation Committee) ‘aneafi he taimi 2:00pm.

“Fakatatau ki he fakatamala ‘eá ‘oku fakafuofua he taimi ní ‘oku ‘i he category 4 meimei ofi atu ki he 5 ‘i ha’ane a’u mai ki Tonga ní. Pea ko e ‘uhinga lahi ia ‘a e hoha’a he taimi ní ‘a e komití ke fakaa’u ki he kakai ‘o e fonuá ‘oku ‘ikai ko ha matangi si’isi’i eni.Koe toki matangi eni ‘e lekooti koe matangi lahi taha ‘e a’u mai ki Tongatapu ni´ kau kiai mo ‘Eua.”

Na’e fakahā foki ‘e he Talekita ‘o e ‘Ofisi ki he Tokangaekina e Ngaahi Fakatamaki Fakaenatulá – Leveni ‘Aho, ‘oku lolotonga fai pe ‘a e ngaahi ngāue he taimi ní ‘o hokohoko atu pe ki hono fakatokanga ki he kakai ‘o e fonuá ‘a e mahu’inga ke mateuteu ki he fakatamaki koeni ‘oku hanga mai. Pea na’e ‘osi fai pe ‘a e ngāue vaofi mo e ngaahi komiunití pehé ki he Potungāue Polisi, tautau tefito ki he ngaahi va’a ongoongo hono tuku atu ‘i he letiӧ ke ‘ilo ‘e he kakai.

“‘Oku fu’u fuoloa ‘aupito ‘a e te’eki ke a’u mai ha matangi mālohi pehe ní ki Tongatapu ní mo ‘Euá. Ko e me’a mahu’inga tahá ‘a e mou’i ‘a e ngaahi familí, ‘a ia ‘oku fai pe ngaahi tokateu mo e tufa fakamatala ke nau teuteu kiaí kimu’a ‘a e hoko mai ‘a e matangi. Ko e ngaahi tokateu koeni ‘oku kau foki kiai ha me’atokoni fe’ungá, ma’uanga vaí pehé ki he feitu’u ‘oku haó mo malú ke fai kiai ha fetukutuku.”

Na’e fakahā ‘e he Talekita ki he Fakamatala ‘Eá – ‘Ofa Fa’anunu, ko e tu’u ki he fakamatala ‘ea ‘i he pongipongi ní kuo’osi a’u ki he fakamatala ‘ea makehe ‘e 11 kuo tuku atu ki he fonuá mei he mahino koia ‘e tu’uta mai e matangi.

“Ko e fakamuimui taha koia e matangi ‘oku ‘i he kilomita ‘e 440 ki he hahake koia ‘o Nuku’alofá pea nga’unu fakahihifo mai ki he ‘elia koeni ‘oku ‘iai ‘a Tongatapu pea mo ‘Euá pea ‘i he malohi ko e maile tahi ‘e 90 tӧ takutaku ai ki he 120, 130 laine koia. Ko ‘ene fononga mai ko eni ‘oku ‘alu pé ke mālohi he ‘oku ‘ikai ke ‘i ai hane faka’ilonga ‘e holo, ‘a ia ‘oku fakafuofua ia ‘e malava ke a’u ki he 7:00pm efiafi ‘o e ‘aho ní pe ofi kiai ‘ene malohi ko e category 5 pe kalisi 5. Ko e mālohi taha ‘o e ngaahi matangi ‘a ia ‘e kamata ia mei he maile tahi ko e 110 ‘o lele ai ki ‘olunga pea ko e fo’i taimi 7:00pm efiafi ‘o e ‘aho ní ‘o lele ai ki he taimi 7:00pm efiafi ‘apongipongi.”

“’Oku ‘oatu ai ‘a e fakatokanga ki he afaá mālohi fakatupu maumau lahi ki Tongatapú pea mo ‘Euá ‘i he’ene tu’u koiá ‘oku osi tanaki mai pea mo Nomuká mo e ‘otu mu’omu’a ki he fakatokanga matangi ní pea holo atu aipe ki he toenga ‘o Ha’apaí ki he gale warnings pea strong wind warnings ki he toenga ‘o e ‘otu Tonga.”

‘I he fakamatala ‘a e Tokoni Pule Lahi ‘a e Potungāue ki he Ngaahi Ngāue Fakalotofonuá, ‘Onetoto ‘Anisi, mei he ngaahi komiunití ‘oku ‘i ai ‘enau kau ‘Ofisa Koló mo e kau Pule Fakakoló ‘i he ‘Otu Tonga ní pea ‘oku ‘oatu ‘a e kole ki he vahe Tongatapu ní, vahe ‘Euá pea mo Ha’apaí ke fakapapaui’i ‘oku ‘i ai ha ngaahi feitu’u malú ‘i he ngaahi koló pea kamata leva pē he taimi ní ‘a e fetukutuku.

“Lau pe mu’a ko e ngaahi fale kotoa pé ‘i ho’o koló ‘oku’ikai ko ha ngaahi fale ia ke ne matu’uaki ‘a e category 5 pea koia ‘oku mahuinga ai ke fakapapaui’i ha ngaahi fale hangé koia oku fai kiai ‘a e fakatalanoa ko e ngaahi ‘api siasi koia ‘o e Mamongá mahalo ko e ngaahi fale ia okú ne lava ‘e ia ‘o matu’uaki ‘a e cat 5. Ko ia ai ‘oku mahu’inga ke fetukutuku kiai ‘a e kakai ‘o e koló pea ‘oku fiema’u ke fai ia he taimi ní. Ke fakapapaui’i ‘e he kau ofisa koló kae pehé ki he kau Pule fakavahé ‘oku ‘I ai ‘a e vai fe’ungá pea ‘oku ‘i ai mo ha me’atokoni ‘i he ngaahi center koiá, pea ‘oku ‘I ai mo ha ngaahi naunau first aid ‘i he ngaahi center pea ke hiki pea lekooti mu’a ‘a e kakai oku nau’i he ngaahi center takitaha ‘o lipooti mai ki he ‘ulu’i ‘ofisi ‘i he faingāmalie vave taha.”

Na’e aofangatuku ‘e he Pule ‘Apitanga Polisi Nuku’alofa Tevita Vailea ‘o pehé, na’e muimui’i pé ‘e he Potungāue ‘a e ngaahi vā fengāue’aki mo e va’a ko eni ki he ngaahi me’a fakafokifā pea a’u mai ki he ‘aho Falaité, na’e fai ai ‘a e ‘uluaki fakataha pea mo e Potungāue ‘oku ‘i ai e tu’unga ke fai ai ha teuteu pea ‘i he ‘aneafi hono fakahā ‘oku kamata ngāue ki he fakatamaki ní.

“Na’e lele mai aipe ngāue ‘anepó ‘o a’u mai ki he ‘aho ní ki hono fale’i e kakai ‘o e fonua ki he tӧ mai ha fakatamaki. Ka ‘oku tӧ ‘a e fakamamafa ‘a e potungāue ki he fiema’u ke ‘unu e kakaí ki ha feitu’u ‘oku malú mo haó pé ko ha ngaahi evacuation center ‘o fakapapaui’i ko e ngaahi centre ko eni ‘oku fe’ungá. ‘Oku hokohoko atu pé ‘a e ngāue ‘a e potungāue he ‘aho ní, pea ‘oku fai e tokanga ki he hala pule’angá ke fakasi’isi’i e ‘alu holo tautau tefito ki he houa efiafi ‘e fiema’u ‘aupito ‘a e malú ‘a e kakai.”

NGATA’ANGA

Tuku atu mei he: Potungāue Fakamatala ‘Ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatala, Tokangaekina Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliuliuaki ‘o e ‘Ea, mo e Fetu’utaki.


Viewing all articles
Browse latest Browse all 5891

Trending Articles



<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>