18 ‘o ‘Okatopa, 2017 Na’e kau atu ‘a Tonga ki hono faka’ilonga’i ‘o e ‘Aho Fakamāmani Lahi ‘o e Me’atokoní ‘i he ho’atā ‘aneafi ‘aki ha polokalama ne tataki ‘e he Potungāue ki he Ngōue, Me’atokoni, Vao ‘Akaú pea mo e Toutaí. Koe taumuá naé fakatefito ai e áho ko e ‘Tokoni’i ‘a e kakai nofo ‘i ‘utá ke malu mo mahu ‘a e ma’u’anga me’atokoni mo lelei ange ‘a e ma’u’anga pa’angá ke holoki ‘a e fehikitaki ‘i he kaha’ú.’

‘I he me’a ‘a e ‘Eiki Palemia Hon. ‘Akilisi Pohiva na’a ne fakahā ai ko e kuonga ˊni ‘oku mo’umo’ua ‘a e kakai ‘i he ngaahi ‘uhinga kehekehe ka ‘oku faka’amu ki he ngaahi mātu’a ‘oku nau kei ‘i he vaha’a ta’u uofulu mo tolungofulu tupu kenau fakatokanga’i ke kei fakahoko pē e ngaohi ‘o e me’atokoní mei ‘api ke pau, hao mo mo’ui lelei ki he longa’i fānaú.
Na’a ne lave foki ki hono tālanga’i ‘e he Kapinetí ke hiki ‘a e totongi tukuhau ki he ngaahi koloa me’akai ‘oku fakatupu mahamahaki ki he kakai ‘o Tongá.
‘I he me’a ‘a e ‘Eiki Ministā ki he Potungāue Ngōue, Me’atokoni, Vao ‘Akaú mo e Toutaí Hon. Semisi Fakahau, na’a ne fakahā ai ‘a e fēkau mahu’inga na’e tuku mai mei he Kautaha Fakamamani Lahi ki he Me’atokoní (FAO).

“Koe ngaahi fonua mēmipa kehekehe ‘e 150 ‘o mamani kau ai ‘a Tonga ˊni. ‘Oku fakataumu’a ma’u pē ‘a e kātoanga ke fakamanatu mai ki mamani mo kitaua he ‘aho ni ‘a e ngaahi ngāue ‘oku fiema’u ki he kakai ko ia ‘oku lolotonga mo’ua he hongé mo e fiekaiá mo fakapapau’I ‘oku malu e ma’u’anga me’atokoní pea mo mohu ivi foki.”
“Ko e faingamālie ia kiate kitautolu hono kotoa ke toe fakama’u ‘etau tukupā ki he kaveinga fika ua ko ia hotau pule’anga fakatahataha ko e a’u ki he ta’u 2030 kuo hala fiekaia ‘a māmani.”
“’Oku ngāue fakataha ‘a e ngaahi potungāue ‘a e pule’angá, ngaahi kulupu fakalakalaká, ngaahi pisinisí, mo e kupu kotoa pē ke a’usia e taumu’a ngāue hala fiekaia ‘a e Pule’anga Fakatahatahá ki he ta’u 2030.”
Na’e fakahā foki ‘e he ‘Eiki Minisitaá ko e vahe fā ‘e taha ‘o māmani ‘oku fu’u sisino mo nge’enge’e pea ‘oku tokolahi e kakai ‘oku mate he hongé mo e fiekaiá ka fakataha’i kotoa e kakai ‘oku nau mālōlō ‘i he ngaahi mahaki faka’auha ‘o hangē ko e mahaki fatafata vaivaí, taifotí, ‘eitisí.
Na’a ne lave foki ko e vahe tolu ‘e taha ‘o e me’akai fakakatoa ‘oku ngaohi ‘i māmaní ‘oku maumau pea mole ‘o ‘ikai faka’aonga’i ka ‘oku fiema’u ke hiki hake ‘aki ha peseti ‘e 60 ‘a e me’akai mei he ngoué, fanga monumanú mo e toutaí ke fafanga ‘aki e kakai ‘o mamani ‘i he ta’u 2050.
NGATA’ANGA
Tuku atu mei he: Potungāue Fakamatala ‘Ea, Ma’u’anga Ivi, Ma’u’anga Fakamatalá, Tokangaekina ngaahi Fakatamaki Fakaenatula, ‘Atakai, Feliuliuaki ‘o e ‘Ea mo e Fetu’utaki